Ιστορίες μιας βιβλιοθήκης...: ebooks4Greeks.gr - Δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία για ό...

Ιστορίες μιας βιβλιοθήκης...: ebooks4Greeks.gr - Δωρεάν ηλεκτρονικά βιβλία για ό...: "Ακόμα μια αξιόλογη προσπάθεια να δημιουργηθεί μια συλλογή από ebooks, ελεύθερα προς διάθεση στο κοινό, είναι και το eBooks4Greeks.gr&nb..."

Διαγώνισμα Έκθεσης

                                                    

                                                                                                         

Αποδεικτικό Δοκίμιο

 Οι αρχαίοι

     Μας αρέσει να επαναλαμβάνουμε ότι την εποχή που οι πρόγονοί μας έχτιζαν Παρθενώνες, οι σημερινοί πολιτισμένοι λαοί ζούσαν σε σπηλιές. Συγχρόνως, όμως, δεν μπορούμε να μην παραδεχτούμε ότι εκείνοι γνωρίζουν τους αρχαίους πολύ καλύτερα απ’ όσο εμείς. Το αποδίδουμε αυτό στην ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος, το οποίο είναι αλήθεια πως κάνει ό,τι μπορεί για να αποξενώσει τα Ελληνόπουλα από τους αρχαίους. Αλλά το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Η βαθύτερη αιτία είναι ότι από καταβολής ελληνικού κράτους, οι αρχαίοι καλούνται μονίμως να εξοπλίσουν με επιχειρήματα την επίσημη “εθνική” ιδεολογία. Από την πνευματική σκευή τους επιλέγουμε τα όπλα εκείνα που είναι (ή νομίζουμε ότι είναι) πρόσφορα     για να αποδειχτεί η ενότητα του “ελληνοχριστιανικού πολιτισμού” και να δοθεί κύρος σε πατριωτικές παραινέσεις ή σε μια εντελώς συμβατική ηθικολογία. Τίποτε άλλο δεν μας ενδιαφέρει. Πουθενά αλλού στον κόσμο οι αρχαίοι Έλληνες δεν προσεγγίζονται τόσο στενά, σε τελική ανάλυση παραμορφωτικά, όσο στην Ελλάδα.

      Έτσι, απ’ όλο τον Αισχύλο μάθαμε μόνο το πατριωτικό “ω παίδες Ελλήνων, ίτε”. Απ’ όλο το Σωκράτη κρατήσαμε μόνον εκείνο το κομφορμιστικό ότι πρέπει να υπακούμε στους νόμους, ακόμη κι όταν είναι άδικοι. Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι και οι σοφιστές εξοβελίστηκαν από τα σχολικά εγχειρίδια, οι πρώτοι ως ύποπτοι υλισμού και οι δεύτεροι ως ύποπτοι μηδενισμού. Ο Θουκυδίδης μας ενδιαφέρει μόνο για τον ηθικοπλαστικό “Επιτάφιο”. Ο Ευριπίδης μας ενοχλεί με το σκεπτικισμό του. Ο Πλάτων μας απασχολεί μόνο στο βαθμό που ο ιδεαλισμός του θεωρείται ότι συνάδει με τη χριστιανική διδασκαλία. Ο Αριστοφάνης μας φαίνεται υπερβολικά άσεμνος, εκτός όταν μιλάει για ειρήνη. Ο Επίκουρος θεωρείται ηθικά επικίνδυνος ως … επικούρειος. Τον Αριστοτέλη τον αναγνωρίζουμε γενικά ως μεγάλο πνεύμα, αλλά δεν ξέρουμε γιατί.

      Ρετουσάρουμε τους αρχαίους Έλληνες έτσι ώστε να εξαφανίσουμε όλα τα γνωρίσματά τους που ήταν ασύμβατα με τις δικές μας ηθικές αξίες και την επίσημη ιδεολογία. Δεν υπήρχε ουσιαστικά δουλεία στην Αρχαία Ελλάδα: οι δούλοι θεωρούνταν μέλη της οικογένειας. Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ήταν κατακτητική, αλλά εκπολιτιστική, και με τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας προλείανε το έδαφος για την εξάπλωση του χριστιανισμού και τη δημιουργία του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού.

      Να γιατί δε γνωρίσαμε ποτέ τους αρχαίους. Αν τους προσεγγίζαμε με λιγότερη οπισθοβουλία και περισσότερη ευρύτητα πνεύματος, θα αντιλαμβανόμασταν αυτό που έχουν ήδη αντιληφθεί οι ξένοι. Η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και του πολιτισμού της, έχει πράγματι κάτι το μοναδικό. Ποτέ άλλοτε και πουθενά αλλού δεν έγιναν τόσο πολλά σε τόσο σύντομο χρόνο. Μπορεί να πει κανείς ότι μέσα σε δύο αιώνες (5^ο και 4^ο π.Χ.) οι Έλληνες έζησαν, είπαν και δημιούργησαν όλα όσα μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Γνώρισαν τη γνησιότερη μορφή δημοκρατίας, αλλά και τις χειρότερες μορφές τυραννίας. Ήταν οι φανατικότεροι τοπικιστές, αλλά έφτασαν ως την άκρη του τότε γνωστού κόσμου. Κατέπλησσαν τους άλλους λαούς με πράξεις απίστευτης υψηλοφροσύνης, αλλά και απίστευτης αχρειότητας. Γνώρισαν , ως λαός, και ως άτομα, την υπέρτατη ευτυχία, αλλά και την έσχατη δυστυχία. Η φιλοσοφία, η τέχνη, η λογοτεχνία τους, πέρασαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα από την ορμητικότητα και τον ενθουσιασμό ενός ανήσυχου νέου στην κουρασμένη σοφία ενός πολύπαθου γέρου.

      Όλος αυτός ο πλούτος ζωής, ψυχής και πνεύματος, είναι αποθησαυρισμένος στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Εκεί βρίσκεται συμπυκνωμένη όλη η προβληματική της παγκόσμιας φιλοσοφίας. Τα μεγάλα διλήμματα “υλισμός ή ιδεαλισμός”, “μονισμός ή πλουραλισμός”, ανάγονται στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Όλοι οι διαλεκτικοί έχουν πατέρα τους τον Ηράκλειτο. Όλοι οι σκεπτικιστές κατάγονται από τον Ξενοφάνη και τους σοφιστές.

        Η φιλοσοφία της γλώσσας αρχίζει ουσιαστικά με το Γοργία. Η φιλοσοφία της ιστορίας αρχίζει Στις επιστήμες, είναι γνωστό ότι η ατομική θεωρία κατάγεται από το Λεύκιππο και το Δημόκριτο. Λιγότερο γνωστό είναι ότι η θεωρία της εξέλιξης των ειδών έχει τις ρίζες της στον Αναξίμανδρο. Το ηλιοκεντρικό σύστημα δεν ανάγεται στον Κοπέρνικο, αλλά στον Αρίσταρχο το Σάμιο. Η ιατρική έγινε επιστήμη χάρη στον Ιπποκράτη. Η ζωολογία χάρη στον Αριστοτέλη. Η γεωγραφία χάρη στον Εκαταίο.

         Ποτέ άλλοτε η φιλοσοφία δεν έσμιξε τόσο αρμονικά με τη λογοτεχνία όσο στον Πλάτωνα. Ποτέ άλλοτε η ιστορία και η εθνολογία δε συνδυάστηκαν τόσο συναρπαστικά με την ποίηση όσο στον Ηρόδοτο. Ποτέ δε γεννήθηκε μεγαλύτερος δραματικός ποιητής από τον Αισχύλο. Ποτέ δε γράφτηκε ωραιότερη ερωτική ποίηση απ’ όσο εκείνη της Σαπφούς. Ποτέ η τραγικότητα της ανθρώπινης μοίρας δε δόθηκε συγκλονιστικότερα απ’ όσο στον Οιδίποδα του Σοφοκλή. Ο κατάλογος με τέτοιες πρωτιές λες και δεν έχει τέλος.

                                      Δημοσθένης Κούρτοβικ, εφημ. Τα Νέα, 3-7-2002

Ασκήσεις

1.Το δοκίμιο έχει συμμετρική δομή. Να δικαιολογήσετε το χαρακτηρισμό αυτό, αφού χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και δώσετε τίτλο σε καθεμιά.

2.Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα στο κείμενο αυτό;

Ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη και στην τρίτη παράγραφο;

3.Ποια πορεία σκέψης ακολουθεί ο συγγραφέας;

4.Να ερμηνεύσετε τις λέξεις που ακολουθούν, προσέχοντας τη θέση τους στο κείμενο:

εξοβελίζω, προλειαίνω, οπισθοβουλία, υψηλοφροσύνη

5.Να σχηματίσετε φράσεις χρησιμοποιώντας τα ονοματικά σύνολα:

κορυφή του παγόβουνου, πλούτος ζωής, προβληματική της φιλοσοφίας

6.Σε ποια παράγραφο ο συγγραφέας διατυπώνει τη θέση του; Ποια είναι αυτή;

7.Να αναγνωρίσετε το είδος του δοκιμίου αυτού (αποδεικτικό ή στοχασμού) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αναφέροντας τα χαρακτηριστικά του.

Παραγωγή λόγου

Στην τάξη σας γίνεται μία συζήτηση για την αξία της αρχαίας μας κληρονομιάς που διχάζει τους συμμαθητές σας, οι οποίοι έχουν δογματικά οχυρωθεί στην καθεμιά από τις παρακάτω απόψεις:

“Η αρχαία ελληνική παράδοση είναι σημαντική, αλλά στον αιώνα της υψηλής τεχνολογίας και της έκρηξης των επιστημών δεν είναι δυνατό να υποστηρίζουμε ότι τα πάντα ξεκινάνε από τους αρχαίους και να ξοδεύουμε πολύτιμο χρόνο μελετώντας τους”

“Χωρίς τους αρχαίους θα ήμαστε μία κουκίδα στον παγκόσμιο χάρτη και η χώρα μας δε θα είχε τίποτε σημαντικό να επιδείξει. Το αποδεικνύουν τα εκατομμύρια των ξένων που μελετούν με πάθος τον αρχαίο πολιτισμό μας, ενώ ελάχιστα ασχολούνται με τη νεότερη Ελλάδα”

Δεδομένου ότι και οι δύο απόψεις θεωρούνται ακραίες αποφασίζετε να δημοσιεύσετε τη συμβιβαστική σας εκδοχή στο περιοδικό του σχολείου σας, γράφοντας ένα κείμενο 450-500 λέξεων. Φροντίστε να επισημάνετε την ανάγκη για την αποκατάσταση μιας γόνιμης επαφής με την αρχαία κληρονομιά μας, που όχι μόνο δε αντιστρατεύεται, αλλά υποστηρίζει το αίτημα της προόδου και της θετικής ανταπόκρισης στις προκλήσεις του μέλλοντος.

                                                                                                                                     Γιάννα  Σαμαρά  

                                                                                                                  Γιάννα  Σαμαρά

ΑΝΘΟΛΟΓIΟ

(Παροιμίες, γνωμικά, γνώμες μεγάλων ανδρών , στοχασμοί)

1. Το να διαπράξεις ένα σφάλμα είναι ανθρώπινο. Το να επιμένεις στο σφάλμα είναι παράλογο. Το να μην αναγνωρίζεις το σφάλμα είναι επικίνδυνο. (κινέζικη παροιμία)

2. Ο δίκαιος πόλεμος είναι προτιμότερος από την αισχρή ειρήνη. (Δημοσθένης)

3. Η ιστορική πείρα διδάσκει ότι ο πόλεμος αποτελεί σταθερό φαινόμενο της ιστορίας. ('Εμερσον)

4. Το καλό βιβλίο μας τέρπει και μας διδάσκει νέους, μας ανακουφίζει και μας παρηγορεί γέροντες. (Σμάιλς)

5. Ο νέος που δεν έχει ιδανικά δε μπορεί ν' αντισταθεί στα πάθη του, αποκαρδιώνεται μπροστά στα πρώτα εμπόδια ναυαγεί επαγγελματικά.

6. Η σύγχρονη τεχνολογική ανάπτυξη οδηγεί τον άνθρωπο στην αλλοτρίωση και την καταστροφή. 

7 .Συχνά υπάρχει δόξα χωρίς αξία και αξία χωρίς δόξα.

8. Το κενό δοχείο κάνει το μεγαλύτερο θόρυβο. (Σαίξπηρ)

9. Τ' αντρειωμένου ο θάνατος δίνει ζωή στη νιότη.

(Αριστ. Βαλαωρίτης)

10. Σοφός είναι εκείνος που έχει χρήσιμες γνώσεις κι όχι πολλές γνώσεις. (Αισχύλός)

11. 'Όποιος θέλει, βρίσκει καιρό. 'Όποιος δε θέλει, βρίσκει πρόφαση. (Ανδρ. Λασκαράτος)

12. Μόνον η δικαιοσύνη φέρει την δύναμιν, την ελευθερίαν και την ασφάλειαν .(Αδαμ. Κοραής)

13. Η απόδοση της δικαιοσύνης είναι η ωραιότερη λειτουργία της ανθρωπότητας. (Βολταίρος)

14. Τρία είναι εκείνα που διασώζουν την πολιτεία και την ευδαιμονία της: η ύπαρξη των νόμων, η ψήφος των δικαστών και η ευγνωμοσύνη στους ενάρετους άντρες.

(Ο Αθηναίος ρήτορας Λυκούργος)

15. Δεν υπάρχει πιο μεγάλο κακό από την αναρχία. (Σοφοκλής)

16. Την ελευθερία και τη ζωή αξίζει μόνον εκείνος που την κατακτά καθημερινά από την αρχή. (Φάουστ» του Γκαίτε)

17. Η ελευθερία σε μια δημοκρατία είναι η δόξα της πολιτείας. και μόνο μέσα στη δημοκρατία μπορεί να κατοικήσει ο ελεύθερος άνθρωπος. (Πλάτωνας)

18. Πρέπει να προνοεί, όχι να μετανοεί ο σοφός άντρας. (αρχ. γνωμικό)

19. Η γνώση είναι δύναμη. (Βάκων)

20. Τιμή σ' εκείνους όπου στη ζωή τους όρισαν να φυλάγουν Θερμοπύλες. (Κ. Καβάφης)

21. Χρωστάμε σ' όσους πέρασαν θα ρθούνε, θα περάσουν κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί. (Κ. Παλαμάς)

22. Η πρόοδος βαδίζει αργά, γιατί τα μεγάλα έργα απαιτούν χρόνο. (Σμάιλς)

23. Για να μην καταστραφούμε από τη γνώση, έχουμε την τέχνη. (Νίτσε)

24. Εκείνος που κάνει επάγγελμα τον πόλεμο δεν μπορεί παρά να είναι κακός. Ο πόλεμος κάνει τους κλέφτες και η ειρήνη τους φέρνει στη φυλακή. (Μακιαβέλι)

25. Χωρίς μουσική θα ήταν η ζωή μας ένα σφάλμα. (Νίτσε)

26. Το παρελθόν ανήκει σε κείνους που προσπαθούν και αγωνίζονται να το κατακτήσουν. Στον «Φάουστ» του Γκαίτε λέει «Αλίμονο αν είσαι απόγονος και όχι δημιουργός. Μόνο ό, τι κατέχεις είναι δικό σου». Εμείς οι 'Έλληνες πρέπει να κατέχουμε το παρελθόν, γιατί διαφορετικά χάνουμε την ιστορικότητά μας κι έτσι γινόμαστε πρωτόγονοι. (Ι. Θεοδωρακόπουλος)

27 .Οι πολλές γνώμες το βουλιάζουν το καράβι. (λαϊκή παροιμία)

28. Οι 'Έλληνες έχουν ανάγκη από πολλά πράγματα προπάντων από ομόνοια και πειθαρχία. (Λόρδος Βύρων )

29. Κάνω κριτική δημιουργώντας και όχι ψάχνοντας να βρω λάθη. (Μιχαήλ Άγγελος)

30. Τα τρία μεγαλύτερα αγαθά της ζωής είναι: η υγεία, η νεότητα, η ελευθερία. (Σοπενχάουερ)

31. Η αυτοπεποίθηση είναι η ουσία του ηρωισμού. ('Εμερσον)

32. Η δημιουργία είναι η ελευθερία της ελευθερίας. (Ζακόμπ Μαξ)

33. Η αμφιβολία δηλητηριάζει τα πάντα χωρίς να σκοτώνει τίποτε. (Νίτσε)

34. Μόνο εκεί που υπάρχουν τάφοι υπάρχει και ανάσταση. (Νίτσε)

35. Το πνεύμα της αλήθειας και το πνεύμα της ελευθερίας είναι οι στυλοβάτες της κοινωνίας. Ίψεν) 36. Το μυστικό της ανθρώπινης ύπαρξης είναι να μη θέλει να ζει μονάχα, αλλά να ξέρει γιατί ζει. (Ντοστογιέφσκι)

37 .Η γνώση της ζωής είναι ανώτερη από τη ζωή. Η γνώση των νόμων της ευτυχίας είναι ανώτερη από την ευτυχία. (Ντοστογιέφσκι)

38. Η αξία των προσώπων δεν κρίνεται από τα προσόντα, αλλά από τη χρήση των προσόντων. (Τένυσον)

39. Ο δειλός φοβάται πριν από τον κίνδυνο, ο άνανδρος όσο διαρκεί ο κίνδυνος και ο γενναίος ύστερα.

40. Η ανεξαρτησία της σκέψης, είναι η πιο αριστοκρατική περηφάνια του ανθρώπου. (Λεοπάρντι)

41. Η αμεροληψία είναι το πιο δύσκολο θάρρος.

42. Ελευθερία δεν είναι να κάνεις ό, τι θέλεις, αλλά να μπορείς να κάνεις ό, τι πρέπει. (Μοντεσκιέ)

43. Η αγάπη είναι σύνδεσμος τελείωσης. (Γρηγόριος ο Θεολόγος)

44. Η χριστιανική θρησκεία είναι το «ευαγγέλιο» της χαράς και της λύτρωσης, το «άσμα ασμάτων» της αγάπης και η «αποκάλυψη» της σοφίας.

45. Η επιστήμη βρίσκεται ακόμη στο κατώφλι του μυστηρίου της θείας δημιουργίας.

46. Η ελευθερία και η πρόοδος είναι ο σκοπός στην τέχνη, όπως και στη ζωή. (Μπετόβεν)

47 .Η αρετή ενώνει ό, τι ο θάνατος δε μπορεί να χωρίσει.

48. Το να διατηρήσει κανείς τα αγαθά είναι δυσκολότερο από το να τα αποκτήσει. (Δημοσθένής)

49. Χρέος όλων μας είναι η δημιουργία ενός κόσμου όπου «οι ισχυροί θα είναι δίκαιοι και οι αδύνατοι ασφαλείς».

50. Η αυτοκυριαρχία είναι η βάση της πραγματικής ελευθερίας και της ηθικής τελείωσης του ανθρώπου.

51. Το χρήμα βυθίζει τον άνθρωπο στο σκοτάδι της διαφθοράς, διαφθείρει τις συνειδήσεις, αλλοιώνει τα συναισθήματα και διαλύει τις οικογένειες.

52. Ο ιστορικός πρέπει να έχει έμφυτες δυο αρετές: πολιτική σκέψη και περιγραφική δύναμη. (Λουκιανός)

53. Το θάρρος γεννάει αισιοδοξία και η αισιοδοξία αγωνιστική διάθεση.

54. Το να ομολογεί κανείς ότι είναι φτωχός δεν είναι ντροπή. Ντροπή είναι το να μην προσπαθεί με την εργασία του να αποφύγει την πείνα. («Επιτάφιος» του Περικλή)

55. Η προσωπικότητα είναι αγώνισμα ελευθερίας. Υπηρετεί υπερατομικούς σκοπούς και πραγματώνει σε υψηλό βαθμό ανώτερες αξίες.

56. Οι 'Έλληνες είναι πάντα παιδιά. Είναι λαός που παίζει με τη ζωή και με το θάνατο, όταν έρχεται σαν ορμητική επικύρωση της ζωής. (Μυριβήλης)

57 .Αγώνας είναι σταδιοδρομία για ζωή και για ύπαρξη, ενώ αδράνεια της απάθειας αποσύνθεση και εκμηδενισμός, άρνηση της αυθυπαρξίας, θάνατος. Ο αγώνας είναι δυνατός παραστάτης του διπλού ελληνικού έρωτα: της αγάπης του ωραίου και της ελευθερίας.( Βουρβέρης)

58. Τρεις νόμοι ρυθμίζουν τη λογική πορεία του ανθρώπου: ο φυσικός νόμος, που εξασφαλίζει τη συνέχεια της ζωής ,ο πολιτιακός νόμος, που επιδιώκει την ευημερία του συνόλου ,ο ηθικός νόμος, που είναι άγραφος και στηρίζεται στη συγκατάθεση του ανθρώπου.

59. Δικαιοσύνη και παιδεία αποτελούν θεμελιακές πολιτικές έννοιες και ουσιαστικά στοιχεία της Πλατωνικής Πολιτείας.

60. Ο σύγχρονος άνθρωπος έγινε ο ίδιος εφιάλτης και εχθρός του εαυτού του και του κόσμου.

61. Η γόνιμη αμφιβολία και η δημιουργική απορία είναι θεμελιακές αρχές και προϋποθέσεις κάθε επιστήμης.

62. Ο αυτοματισμός συνεπάγεται οικονομία εργατικών χεριών και ανθρώπινου μόχθου. Αποξενώνει όμως τον άνθρωπο από τα δημιουργήματά του και μειώνει σιγά σιγά την ευαισθησία του.

63. Ο προγραμματισμός και η οργάνωση είναι προϋποθέσεις επιτυχίας κάθε έργου.

64. Η φύση αποτελεί για το φυσιοδίφη θέμα έρευνας, για το θεολόγο τη μητέρα της θρησκείας, για τον καλλιτέχνη την πηγή της έμπνευσης, για το βιομήχανο την πηγή των πρώτων υλών.

65. Με τη θρησκεία, την παιδεία, την επιστήμη, την τέχνη πετυχαίνεται ο ηθικός προσανατολισμός του σύγχρονου ανθρώπου.

66. Η αποφασιστικότητα είναι η άμεση σχεδόν μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη, από το σχέδιο στην πραγματοποίηση του σχεδίου.

67 .Ο αποφασιστικός άνθρωπος είναι αγωνιστής, ενεργητικός, θαρραλέος, ανυποχώρητος, τολμηρός, συνεπής. Αντίθετα, ο αναποφάσιστος είναι δειλός, ανυπόμονος, ανικανοποίητος, ανωφελής, νωθρός, βιαστικός, απερίσκεπτος.

68. Ο άνθρωπος βρίσκει στην επιστήμη την αξία της αλήθειας, στην τέχνη την αξία του ωραίου, στη θρησκεία την αξία της λύτρωσης και στην παιδεία τη διάπλαση του χαρακτήρα.

69. Οι ρίζες της παιδείας είναι πικρές, γιατί ο νέος πρέπει να κοπιάσει πνευματικά, να προσαρμοστεί στους σχολικούς και πανεπιστημιακούς κανονισμούς, να αντιμετωπίσει τυχόν οικονομικές δυσκολίες, προκειμένου να αποκτήσει γνώσεις.

70. Οι καρποί της παιδείας είναι γλυκοί, γιατί ο νέος με την παιδεία αποκτά ένα θησαυρό γνώσεων, πνευματικές ικανότητες, ψυχική καλλιέργεια, υλικά οφέλη.

71. Η ιστορία συντηρεί το παρελθόν, διδάσκει το παρόν, ανοίγει το δρόμο του μέλλοντος.

72. Με τις γνώσεις του ο άνθρωπος ικανοποιεί την έμφυτη τάση του για γνώση και τις βιοτικές του ανάγκες.

73. Η ανάγκη είναι μητέρα της εφεύρεσης.

74. Οι παράγοντες που διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή του επαγγέλματος είναι ο βαθμός ευφυΐας του ανθρώπου, οι κλίσεις και δεξιότητές του, οι ανάγκες της κοινωνίας.

75. 'Όποιος νομίζει ότι μπορεί με το χρήμα να κάνει καθετί, αυτός μπορεί και καθετί να κάνει για το χρήμα.

76. Η επιστήμη με τους νόμους και τα πορίσματά της δίνει τη δυνατότητα στην τεχνική να κατασκευάζει τις τελειότερες μηχανές για την παραγωγή υλικών αγαθών .

77. Οι σημερινοί νέοι πιστεύουν στη συνεργασία, που βοηθάει στην ειρηνική συνύπαρξη ατόμων και λαών .

78. Οι σημερινοί νέοι έχουν κριτικό πνεύμα, ερευνούν, θέτουν στόχους, είναι φιλοπερίεργοι, προοδευτικοί, μαχητικοί, ανιδιοτελείς, δίκαιοι.

79. Ο άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του δεν επιτρέπει σε κανένα να τον ταπεινώσει, έχει συναίσθηση του χρέους του απέναντι στην κοινωνία, υποτάσσεται στις κοινωνικές επιταγές, δεν εγκαταλείπει τα όνειρα και τις φιλοδοξίες του.

80. Ο αλλοτριωμένος άνθρωπος θεοποιεί το χρήμα, στρέφεται σε φτηνές απολαύσεις, δημιουργεί πρόσκαιρες επαγγελματικές και κερδοσκοπικές σχέσεις, αποφεύγει κάθε πνευματική καλλιέργεια, κυνηγά αδιάκοπα τα καταναλωτικά αγαθά, απομονώνεται, αμφιβάλλει για τις αξίες της ζωής.

81. Η ιστορία είναι ο θεματοφύλακας μεγάλων πράξεων, μάρτυρας του παρελθόντος, παράδειγμα και δάσκαλος για το παρόν και σύμβουλος για το μέλλον .(Θερβάντες)

82. Η αγάπη δίνεται δωρεάν κι όμως η αξία της είναι ανεκτίμητη. (Σμάιλς)

83. Η αξία του ανθρώπου θα 'πρεπε να λογαριάζεται από όσα δίνει κι όχι από όσα μπορεί να πάρει. (Αϊνστάιν)

84. Η πρόοδος της επιστήμης σημαίνει το θάνατο της δεισιδαιμονίας. (Χάξλει)

85. Η επιστήμη, η τεχνολογία και η μετατροπή του λαού σε μάζα αποτελούν τα θεμελιώδη εξωτερικά χαρακτηριστικά της εποχής μας. (Καρλ Γιάσπερς)

86. 'Όποιος ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακή. (Ουγκώ)

87.Επειδή η προπαγάνδα είναι μια διεφθαρμένη πολιτεία, μια αληθινή δημοκρατία, χρέος έχει όχι να την κατοχυρώνει, αλλά να την απαγορεύει. (Κ. Τσάτσος)

88. ' Άδικος είναι όχι μόνο εκείνος που αδικεί, αλλά και εκείνος που ανέχεται ή αποσιωπά την αδικία. (Ε. Παπανούτσός)

89. Επειδή με το νόμο γεννιέται πολιτεία, με το νόμο και το αίσθημα της δικαιοσύνης, πολιτεία και δικαιοσύνη γεννήθηκαν μαζί την ίδια ώρα της ιστορίας του ανθρώπου. Από τότε μαζί στέκονται και μαζί πέφτουν. Πολιτική τάξη και αδικία δεν γίνεται ούτε δικαιοσύνη και αναρχία. Με την αδικία μπορεί να ζήσει μια συμμορία, ποτέ μια πολιτεία. (Ε. Παπανούτσος)

90. Αν έλειπε από το ανθρώπινο πνεύμα η δύναμη της καλλιτεχνικής δημιουργίας και από την ψυχή του ανθρώπου η ευαισθησία στις καλλιτεχνικές συγκινήσεις, πολλοί θησαυροί από κείνους που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος θα έμεναν για πάντα άγνωστοι. (Χάρης Πάτσης)

91. 'Όταν η άμιλλα μας οδηγεί στην ανύψωση του εαυτού μας με  μόνη την αξία μας, τότε είναι μια από τις μεγαλύτερες παρορμητικές δυνάμεις για δράση. (Σίλερ)

92.Ό, τι επιδιώκει κανείς με επιμονή μπορεί να το αποκτήσει.

93. Είναι δύσκολο να είναι κανείς αρεστός σ' όλους τους ανθρώπους. (Σόλων)

94. Με την καλλιέργεια της ψυχής ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει την αλήθεια, ν' απολαύσει το ωραίο, να πράξει το καλό. 'Έτσι κατακτά την αληθινή ευτυχία. (Καντ)

95. Κάθε νόμος είναι εφεύρεση και δώρο των θεών κοινή απόφαση φρόνιμων ανθρώπων, μέσο επανόρθωσης των σφαλμάτων που γίνονται εκούσια ή ακούσια, κοινή συμφωνία της πόλης, σύμφωνα με την οποία αρμόζει να ζουν όλοι οι πολίτες. (Δημοσθένης)

96. Αν καταλυθούν οι νόμοι και επιτραπεί στον καθένα να κάνει  ό, τι θέλει, όχι μόνο η πολιτεία θα καταστραφεί, αλλά και η ζωή , μας δε θα διαφέρει από τη ζωή των θηρίων. (Δημοσθένης) .

97. Η παιδεία αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας. Η δημοκρατία  ανεβαίνει ,όσο πιο πολύ ανεβαίνει η μορφωτική στάθμη του λαού. Η δημοκρατία θέλει μια παιδεία που να μαθαίνει τους  νέους όχι με τι να σκέφτονται, αλλά πώς να σκέφτονται.

98. Στην εποχή μας, εποχή τεχνολογικού θριάμβου και φαινομενικής πνευματικής αυτάρκειας, γίνεται λόγος για οικονομική, ενεργειακή, οικολογική, κοινωνική, πνευματική και ηθική κρίση. 

99.Το άτομο πρέπει να προσαρμόζεται μέσα στο κοινωνικό του περιβάλλον, χωρίς να χάνει την αυτονομία και την ελευθερία του.

100. Πολιτισμός είναι η επικράτηση του δικαίου πάνω στη δύναμη,  της πειθούς στη βία, του διαλόγου στο μονόλογο, του πνεύματος στην ύλη.  (Ντυράν)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

1. Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία της παρακάτω παραγράφου:

Θεσμοί που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν επί αιώνες, που καθιερώθηκαν με αίμα πολύ, έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια, που ήταν η ζεστή φωλιά όπου πλάθονταν κι οπλίζονταν ο άνθρωπος, κάθε μέρα γίνεται και πιο σκιώδης. Ο τρόπος ζωής που είχε το παρελθόν κληροδοτήσει από γενιά σε γενιά – τιμιότητα, ντροπή, αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία – κινδυνεύει και αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχής μας. Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση.

2. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην παρακάτω παράγραφο;

Τα πράγματα γίνονται κυριολεκτικά δραματικά για έθνη που διαθέτουν παρελθόν χιλιετηρίδων, όπως είναι το δικό μας έθνος. Εδώ και η ευθύνη, εθνική και προσωπική, και η δοκιμασία και το χρέος είναι πιο βαριά, πιο επίμονα. Τι θα κάνει, πώς θα σταθεί υπεύθυνα το δικό μας έθνος αντίκρυ στο παρελθόν του; Ιδού ένα ερώτημα που πρέπει σοβαρά κι επίμονα να μας βασανίσει. Τι θα κάνει μ’ αυτό το απροσμέτρητο βάρος της Ιστορίας του; Πώς θ’ αντέξει στην πίεση της εποχής και πώς θα ζήσει με ευθύνη και συνέχεια το παρόν του;

3. Να αναφέρετε τα λεκτικά στοιχεία, με τα οποία επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ των παραγράφων του κειμένου.

[…]

Άλλες, ακόμη, τεχνικές λεπτομέρειες, όπως το κακής ποιότητας χαρτί, η άνιση κατανομή του μελανιού και γενικά η χαμηλής στάθμης παραγωγή του βιβλίου, επηρεάζουν την αναγνωσιμότητά του, τη διάθεση, δηλαδή, και τα κίνητρα του αναγνώστη να το διαβάσει. Ένα βιβλίο μπορεί να φαντάζει μωρουδίστικο εξαιτίας του σχήματος ή του μεγέθους των τυπογραφικών στοιχείων. Άλλο μπορεί να φαίνεται μη ελκυστικό λόγω του μήκους των στίχων του και της μονοτονίας της τυπογραφίας του κι άλλα μπορεί να φαίνονται «φτηνά» και ανάξια λόγου εξαιτίας λανθασμένων επιλογών για λόγους οικονομίας, όπως η κακή ποιότητα του χαρτιού ή ένα φτωχικό εξώφυλλο.

Άλλοι, επίσης, παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την αναγνωσιμότητα, είναι γλωσσικοί: η έκταση και το περίπλοκο λεξιλόγιο, οι σχοινοτενείς προτάσεις, η συγκεχυμένη διαδοχή και διάρθρωση των παραγράφων, των κεφαλαίων και όλου γενικά του βιβλίου.

Πολλά, βέβαια, εξαρτώνται από τη γλωσσική ικανότητα, την πνευματικότητα και εμπειρία του αναγνώστη και τις σχέσεις του με το συγγραφέα. Όπως λέει ένας συγγραφέας: η αναγνωσιμότητα του κειμένου είναι δυνατό να επηρεαστεί από το πόσο η εμπειρία και οι σκέψεις του συγγραφέα ανταποκρίνονται στις εμπειρίες και τις σκέψεις του αναγνώστη. Οι παράγοντες αυτοί σε σχέση με την ηλικία του αναγνώστη έχουν περιορισμένη σημασία, ωστόσο είναι έντονα καθοριστικοί στο ζήτημα αν θα συγκινηθεί ο αναγνώστης από το κείμενο ή θα το εγκαταλείψει.

Μολονότι η σύνδεση βιβλίου και αναγνώστη θεωρητικά είναι δυνατή, εντούτοις είναι περιορισμένης αξιοπιστίας. Αυτό οφείλεται στο κίνητρο του αναγνώστη και στην προσπάθεια που θα καταβάλει, όταν θελήσει να πάρει κάτι μέσα από ένα συγκεκριμένο βιβλίο ή περιοδικό. Ο αναγνώστης που θέλει να μάθει για τον αγαπημένο του ποδοσφαιριστή ή για την ομάδα του, για τον τραγουδιστή της αρεσκείας του, ή αναζητά πληροφορίες για μια κατασκευή ή για να βελτιωθεί σε κάτι, θα εργαστεί με πολύ ζήλο για να το πετύχει. Ένα κείμενο το οποίο βρίσκεται στις αναγνωστικές δυνατότητες ενός ατόμου μπορεί να μην είναι ελκυστικό στην ανάγνωση, αν είναι ανιαρό, προβλέψιμο και δείχνει ασήμαντο.

Επομένως, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η προσέλκυση των αναγνωστών είναι υπόθεση παροχής κινήτρων. Για να εξασφαλιστούν τα αποδοτικά κίνητρα, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε και τα βιβλία και τους αναγνώστες. Έτσι, θα έχουμε απαντήσει στα ερωτήματα τι είναι κατάλληλο για ποιον και πώς η ανάγνωση θα αποβεί μια ευχάριστη και δημιουργική απασχόληση.

4. Με ποιον τρόπο γίνεται η ανάπτυξη στις παρακάτω παραγράφους;

· Κι από τον εμφύλιο σπαραγμό έπεσαν στις πόλεις πολλές και δεινές συμφορές που, όσο η φύση του ανθρώπου μένει η ίδια, έτσι συμβαίνουν και θα συμβαίνουν πάντα, άλλοτε πιο άγρια κι άλλοτε πιο ήπια, με διαφοροποιήσεις ως προς τις μορφές τους, ανάλογα δηλαδή με το πώς εκδηλώνονται κάθε φορά οι μεταβολές των συνθηκών. Γιατί τον καιρό της ειρήνης και σε καλές εποχές και οι πόλεις και τα άτομα σκέφτονται ορθότερα, αφού δεν παρασύρονται σε ακούσιες βιαιότητες· ενώ ο πόλεμος περιορίζοντας σιγά σιγά τις καθημερινές ανέσεις γίνεται δάσκαλος της βίας και τον ψυχικό κόσμο των πολλών τον διαμορφώνει σύμφωνα με τις συνθήκες που τότε επικρατούν. Απλωνόταν λοιπόν ο εμφύλιος στις πόλεις και όσες για οποιαδήποτε αιτία είχαν αργήσει να μπουν σε τέτοιες αναταραχές, μαθαίνοντας το τι είχε συμβεί αλλού, πήγαιναν ακόμα μακρύτερα σε συλλήψεις νέων σχεδίων, σε επιθετικά τεχνάσματα όσο και ασυνήθιστες εκδικήσεις.

 Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να τους αποκαλούν επιτήδειους όταν είναι φαύλοι, παρά αφελείς όταν είναι τίμιοι: για το δεύτερο αισθάνονται ντροπή, ενώ για το πρώτο καμαρώνουν. Αιτία για όλα αυτά είναι η επιθυμία της εξουσίας που προέρχεται από την πλεονεξία και τη φιλοδοξία· κι απ’ αυτά τα δύο πάλι απορρέει ο ζήλος των ανθρώπων όταν έχουν μπει σε εμφύλιο πόλεμο. Γιατί όσοι στις πόλεις γίνονταν αρχηγοί των δύο αντίπαλων παρατάξεων, χρησιμοποιώντας ωραία συνθήματα, προβάλλοντας την πολιτική ισότητα του λαού οι μεν και τη σύνεση της αριστοκρατίας οι άλλοι, παρόλο που με τα λόγια υπηρετούσαν τα κοινά, τα θεωρούσαν ως βραβείο που τους ανήκε. Κι επειδή ο αγώνας τους ήταν με κάθε τρόπο να υπερισχύσει ο ένας του άλλου, αποτόλμησαν πράξεις φοβερές κι εκτέλεσαν την εκδίκησή τους με ακόμα σκληρότερο τρόπο· και δεν την έδειχναν μέσα στα όρια του δίκαιου και του συμφέροντος της πόλης, αλλά την καθόριζαν σύμφωνα μ’ αυτό που πίστευαν ότι κάθε φορά ικανοποιούσε την παράταξή τους· κι ήταν έτοιμοι είτε με άδικες καταδικαστικές αποφάσεις είτε με βίαιη κατάληψη της εξουσίας να χορτάσουν τη φιλοδοξία της στιγμής. Το αποτέλεσμα ήταν καμία από τις δύο μερίδες να μην κάνει χρήση των άγραφων νόμων της ευσέβειας, αλλ’ αντίθετα όσους τύχαινε να κάνουν κάτι το μισητό, τους επαινούσαν με εύσχημες δικαιολογίες. Όσο για τους πολίτες που βρίσκονταν στο μέσο των δύο παρατάξεων έπεφταν θύματα και των δύο, είτε γιατί δεν αγωνίζονταν με το μέρος τους, είτε από φθόνο, στη σκέψη ότι εκείνοι μπορούσαν να επιζήσουν.

5. Να προσδιορίσετε το είδος του συλλογισμού που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας:

Ενόψει της νέας χιλιετίας, το ανθρώπινο γένος είναι υποχρεωμένο να σχεδιάσει ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα και να διαμορφώσει τους όρους ενός νέου πολιτισμού. Και είναι υποχρεωμένο να το πράξει τούτο -επιτρέψτε μου να επισημάνω- όχι γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα και ο πολιτισμός του παρελθόντος απέτυχαν, αλλά διότι άλλαξε η κοινωνία. Τίποτε από όσα ο άνθρωπος μπορεί να σκεφθεί και να δημιουργήσει -αν πρόκειται να καταστεί βιώσιμο- δεν είναι δυνατό να υπάρξει ερήμην της κοινωνίας. Αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες; Αλλάζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι μορφές της τέχνης, οι επιστημονικές αντιλήψεις και ούτω καθεξής.

6. Να παρουσιάσετε τη δομή της παραγράφου.

Η επιτυχία αυτή δεν έχει ηθικές προϋποθέσεις. Το αντίκρισμά της είναι μονάχα κοινωνικό. Τόσο, που δίκαια θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι επιτυχία δεν μπορεί να υπάρξει για τον άνθρωπο, αν δεν υπάρχει κοινωνία, αν ο άνθρωπος δεν εισπράξει το χειροκρότημα της κοινωνίας. Δεν ενδιαφέρει αν η επιτυχία αυτή κατακτήθηκε με μέσα επαίσχυντα, με τρόπους πονηρούς, με κινήσεις ανήθικες. Για την κοινωνία αυτού του είδους η επιτυχία δημιουργεί δίκαιο. Ο επιτυχημένος δικαιώνεται, έστω κι αν πέρασε πάνω από πτώματα, επειδή η κοινωνία δείχνει να μην ερευνά τις αφορμές, τα κίνητρα, τα μέσα. Την ενδιαφέρουν τα αποτελέσματα. Η επιτυχία στη ζωή είναι ένα αποτέλεσμα.

7. Ποιον τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην παρακάτω παράγραφο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Υπολογίζεται ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα έξι δισεκατομμύρια τον επόμενο χρόνο. Ωστόσο οι άνθρωποι σε γενικές γραμμές τρέφονται καλύτερα παρά ποτέ. Σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, πριν τριάντα περίπου χρόνια η παραγωγή τροφίμων στον κόσμο αντιστοιχούσε σε 2.360 θερμίδες κατά κεφαλήν ημερησίως, ενώ σήμερα αντιπροσωπεύει 2.740 θερμίδες. Οι ημερήσιες θερμίδες θα συνεχίσουν να αυξάνονται ταχύτερα από τον πληθυσμό τουλάχιστον ως το 2010, σύμφωνα με τις αισιόδοξες προβλέψεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

8. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η παρακάτω παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Το πρόβλημα δεν έγκειται τόσο στην παραγωγή όσο στη διανομή. Σήμερα η διατροφή είναι ανεξάρτητη από την τοπική παραγωγή τροφίμων. Μερικοί από τους καλύτερα τρεφόμενους λαούς στον κόσμο έχουν την τύχη να ζουν σε χώρες όπως η Ιαπωνία όπου δεν χρειάζεται να παράγουν οι ίδιοι την τροφή τους. Άλλοι λαοί πεινούν, αν και ζουν σε καταπράσινα εδάφη με συχνές βροχοπτώσεις. Ο κύριος λόγος γι’ αυτή τη διαφορά είναι η πολιτική. Οι περισσότερες χώρες διαθέτουν την πολιτική βούληση να εξασφαλίσουν στον λαό τους αξιοπρεπή διατροφή, άλλες όμως όχι.

9. Να μετατρέψετε τη σύνταξη της παρακάτω πρότασης από ενεργητική σε παθητική:

«Μ' αυτό τον τρόπο τα παιδιά εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τον ψυχικό τους κόσμο, τη διάθεση της στιγμής, τις επιθυμίες, τα όνειρα και τις ελπίδες τους».

10. «Στόχος της καλής τυπογραφίας δεν είναι να προκαλέσει το θαυμασμό, αλλά με τον τύπο των στοιχείων της και με άλλα χαρακτηριστικά της να διευκολύνει την ανάγνωση».

Να ξαναγράψετε την περίοδο μετατρέποντας την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

11. Να τρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική στις παρακάτω περιόδους:

α) Αυτή η απτή, η φαινομενική πραγματικότητα θεωρείται από τους ανθρώπους της εποχής μας «επιτυχία».

β) Εντελώς διαφορετικά τοποθετείται το θέμα από την ηθική συνείδηση.

12. Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: υφίσταται, προφητεία, αναγκάζονται, μακραίωνης, ευχέρεια.

13. Να γράψετε μια δική σας πρόταση με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (σε οποιοδήποτε γραμματικό τύπο): άμεσος, πιθανότητες, συνιστούν, προφύλαξης, αυτάρκεια.

14. Να γράψετε μια συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πηγάζει, απωθεί, εφήμερη, αναμφισβήτητα, δικαιώνεται.

15. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: απτό, εγχείρημα, συνασπισμός, συντελείται, ενέχει.

16. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

υποστήριξη, δεινές, υπερισχύσει, μεταβολές, φθόνο.

17. Χρησιμοποιώντας καθεμία από τις παρακάτω λέξεις γράψτε από μια δική σας πρόταση, ώστε να φαίνεται η σημασία της λέξης. (Οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε αριθμό ή πτώση): ανασφάλεια, ανταγωνισμός, συγκλίνουν, πλαίσιο, βελτίωση.

18. Χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε από μία δική σας πρόταση, ώστε να προκύπτει η σημασία της λέξης:

αποτίμηση, κατανομή, διάρθρωση, βελτιωθεί, ελκυστικό. (Οι λέξεις είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε οποιοδήποτε τύπο τους).

19. Να γράψετε μια δική σας πρόταση με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όποια πτώση και αριθμό θέλετε):

ευσέβειας, γενναιοφροσύνη, φιλοδοξία, προσχήματα, συνδιαλλαγή.

20. Να δώσετε ένα αντώνυμο (αντίθετο) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συγκεκριμένα, έντονα, απλά.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΛΟΓΙΑ (ενδοπαραγραφική, διαπαραγραφική) .

Πώς συνδέονται όροι, προτάσεις, παράγραφοι

   

    Οι ιδέες μας πρέπει να συνδέονται αβίαστα και λειτουργικά, ώστε να αποτελούν ένα οργανικό όλο. Συνδετικές λέξεις -γέφυρες που διαρθρώνουν το λόγο και προσδιορίζουν τις λογικές σχέσεις των ιδεών μιας  παραγράφου προτείνονται κατά περίπτωση.

1. Πρόσθεση -Ομοιότητα

      Μπορούμε να διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις:

   'Όταν έχουμε δύο όμοιες ιδέες, μπορούμε να τις συνδέσουμε με αλληλουχία με τα εξής λεκτικά στοιχεία:

·    ακόμα                                                

• εκτός απ' αυτό
• παράλληλα
• δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι
• αφετέρου
• αξίζει να τονιστεί επίσης
• εξάλλου
•  ας σημειωθεί ακόμη ότι
•  επίσης
•  επιπλέον     

  Όταν έχουμε δύο ιδέες απ' τις οποίες η μια συμπληρώνει την άλλη, μπορούμε να τις ενώσουμε με τα ακόλουθα λεκτικά συνδετικά στοιχεία:

• κατά πρώτο λόγο ..., κατά δεύτερο ..., 
• πρώτα -πρώτα ..., ύστερα ...

• απ' τη μια μεριά ..., απ' την άλλη κ.λπ.

         2. Χρονική σειρά

                                                             

• στη συνέχεια 
• αρχικά    
• έπειτα
• ταυτόχρονα
• συγχρόνως
• ύστερα.
• ενώ
• πριν να.
• μετά από αυτό κ.λπ.

3. Περιορισμός -Ελάττωση

    Όταν έχουμε δύο ιδέες απ' τις οποίες η μια περιορίζει την έκταση της άλλης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα από τα ακόλουθα λεκτικά συνδετικά στοιχεία:

• αλλά
• μολονότι
• όμως
• παρ' όλα αυτά 
• ωστόσο
• εν τούτοις
• κι όμως
• παρόλο που

4. Αντίθεση

    Πολλές φορές, όμως, εμφανίζεται μια σχέση αντίθεσης ανάμεσα σε δύο επάλληλες ιδέες. Στην περίπτωση αυτή η σύνδεσή τους μπορεί να γίνει με τη χρησιμοποίηση συνδετικών εκφράσεων όπως:

• απεναντίας
• απ’ την άλλη πλευρά
•  αντίθετα
• σε αντίθεση μ’  αυτό
• αντίστροφα   
• δε συμβαίνει όμως το ίδιο …
• αντί γι’ αυτό στο άλλο άκρο βρίσκεται
•  θα διατυπωθεί ίσως η αντίρρηση …
• διαμετρικά αντίθετη προβάλλει η άποψη

5. Διάζευξη

    Άλλες, πάλι, φορές έχουμε τη δυνατότητα εκλογής ή αναφοράς δύο διαφορετικών απόψεων της ίδιας ιδέας. Στην περίπτωση αυτή είναι δυνατό να χρησιμοποιήσουμε λέξεις -συνδέσμους που δηλώνουν διάζευξη, όπως:

• είτε ..., είτε
• ή ..., ή ...

     6. Επεξήγηση:

• με άλλα λόγια
• ειδικότερα
• σαφέστερα
• αναλυτικότερα 
• πιο συγκεκριμένα
• μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό κρίνεται απαραίτητη

 Οι λέξεις αυτές δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται αυθαίρετα ούτε κατά κόρο. Ο ρόλος τους είναι να τονίζουν τους λογικούς αρμούς των εννοιών και ιδεών .

Η πειθώ στον Πολιτικό Λόγο

1. Αναφέρουµε το είδος του κειμένου (πολιτικό) και το θέµα του.
2. Επισημαίνουνε ότι αποβλέπει στην πειθώ και γράφουµε την άποψη που υποστηρίζει.
3. Εντοπίζουμε τη μέθοδο-µέσο (ή τις μεθόδους) πειθούς που χρησιμοποιεί ο συντάκτης και παραθέτουμε τα εκφραστικά µέσα που χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου.
4. Προσέχουμε µήπως το κείμενο περιέχει κάποιο από τα χαρα­κτηριστικά του νοσηρού πολιτικού λόγου.

Εκφραστικά µέσα	Επιδίωξη του πολιτικού είναι
• Χρήση α' πληθυντικού	• Η αµεσότητα, η οικειότητα,
προσώπου	η συλλογικότητα, η ταύτιση µε το λαό.
• Πλεονασµοί και συνώνυµα	• Η έµφαση.
• Βεβαιωτικές εκφράσεις	• Η απόσπαση της εύνοιας
που λειτουργούν (συχνά)	του ακροατηρίου.
ως επίκληση στο ήθος.
• Θαυµαστικές εκφράσεις που	• Η προβολή του ως συνεχιστή
συχνά λειτουργούν ως επίκληση	του έργου σπουδαίων προσώπων.
στην αυθεντία.
• Δεοντολογικές εκφράσεις µε	• Ο προσεταιρισµός της ψήφου
τις οποίες προβάλλονται	των πολιτών και η προβολή του
τα καθήκοντα των πολιτών.	ως ηγέτη του λαού µε όραµα.
• Συνθηµατολογία και επίκληση	• Η έκφραση γενικότερων
στο συναίσθηµα.	προσδοκιών και η διέγερση
	των συναισθημάτων του ακροατηρίου.

Τα χαρακτηριστικά του νοσηρού πολιτικού λόγου

• Συκοφάντηση ή και δαιµονοποίηση των αντιπάλων.
• Προσωπολατρία-µεσσιανισµός.
• Υπεραπλούστευση των προβληµάτων.
• Διαστρέβλωση εννοιών ή αξιών.
• Προπαγανδιστικός λόγος.

Ερώτηση: Ποια χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου µπορείτε να διακρίνετε στην επόµενη παράγραφο;

    

       Στόχος µας είναι η ισχυρή Ελλάδα. Μια Ελλάδα ικανή να αγωνιστεί µε επι­τυχία σ’ έναν κόσµο αλληλεξάρτησης. Ο κόσµος έχει αλλάξει. Νέες δυναµικές αναπτύσσονται, όπου όλοι αξιοποιούν συγκριτικά πλεονεκτήματα, επανακαθορίζουν συμφέροντα και ισορροπίες, µμεγιστοποιούν τα οφέλη για τα εθνικά τους συμφέροντα. Σ’ αυτό τον κόσµο πρέπει να συμμετάσχουμε δυναµικά κι εµείς. Ν' αναπτύξουµε µια πολιτική δράσης, δημιουργικότητας, πρωτοβουλιών σε χώρους προκλήσεων και ευκαιριών. Να διερευνούµε τα ερείσματα µας, να δημιουργήσουμε νέα. Προχω­ρούµε λοιπόν στις απαραίτητες αναπροσαρμογές στον τρόπο διαμόρφωσης και άσκησης της εξωτερικής πολιτικής, µε τους στόχους όµως αμετακίνητους.

Απόσπασµα από οµιλία του Γ. Κρανιδιώτη στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, στις 16 Μαρτίου 1997

Υποδειγματική απάντηση:

 Το απόσπασµα αυτό προέρχεται από πολιτικό κείμενο και έχει ως θέµα την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Ο συντάκτης του κειμένου θέλει να πείσει τους ακροατές για την ορθότητα της πολιτικής που ακολουθείται. Για να το επιτύχει αυτό, χρησιμοποιεί ποικίλες µμεθόδους πειθούς: Διακρίνουμε την επίκληση στη λογική, εφόσον ο συντάκτης του κειμένου παρουσιάζει ένα επιχείρηµα: «ο κόσµος έχει αλλάξει. Η Ελλάδα οφείλει να συμβαδίσει µε τα νέα δεδομένα, γι' αυτό και αναπροσαρμόσουμε την πολιτική µας». Τη συνθηματολογία: «Στόχος µας είναι η ισχυρή Ελλά­δα». Την επίκληση στο συναίσθηµα: η θαυμαστική έκφραση «Μια Ελλάδα ικανή ... », οι προτρεπτικές εκφράσεις «Να αναπτύξουµε ... Να διευρύνουμε», αποβλέπουν στο να προκαλέσουν συναισθήματα, όπως η υπερηφάνεια ή η αισιοδοξία. Την επίκληση στο ήθος: η βεβαιωτική έκ­φραση «Προχωρούµε ... αμετακίνητους» τονίζει τη θέληση των κυβερ­νώντων και την προσήλωσή τους σε εθνικούς σκοπούς.

Το απόσπασµα αυτό προέρχεται από πολιτικό κείµενο και έχει ως θέµα [γράφουµε το θέµα του αποσπάσµατος]. Ο συντάκτης του κειµένου θέλει να πεί­σει τους ακροατές για [γράφουµε την πρόθεση του συντάκτη]. Για να το επιτύχει αυτό, χρησιµοποιεί [γράφουµε τη µέθοδο πειθούς που χρησιµοποιεί]. Για παράδειγµα, [γράφουµε το αντίστοιχο παράθεµα από το κείµενο]. Αν ο συγγραφέας χρησιµοποιεί κι άλλες µεθόδους πειθούς, συνεχίζουµε µε τον ίδιο τρόπο.

Μορφή υποδειγματικής απάντησης

Ερώτηση: Εξετάζοντας την επόµενη παράγραφο, διακρίνουµε προτάσεις / φράσεις που παρέχουν διαβεβαιώσεις στους ακροατές. Να τις εντοπίσετε και να εξηγήσετε σε τι αποβλέπει ο συντάκτης µε τη χρήση τους.

Γνωρίζουµε πολύ καλά τα εθνικά µας δίκαια και τα προβάλλουµε σθενα­ρά. Δεν έχουµε να φοβηθούµε τίποτα συνοµιλώντας µε οιονδήποτε, φί­λο ή αντίπαλο. Έχουµε εµπιστοσύνη στις δυνάµεις µας, στις ικανότητές µας και στη διαύγεια των επιχειρηµάτων µας. Πρέπει όµως να διακρί­νουµε ανάµεσα στις έννοιες: άλλο είναι η απλή συζήτηση κοινωνικού χα­ρακτήρα στο πλαίσιο µιας διεθνούς συνάντησης, άλλο η διερεύνηση προ­θέσεων, άλλο η συνοµιλία ή η ανταλλαγή απόψεων, άλλο ο διάλογος και άλλο η πραγµάτευση. Έχουµε φτάσει στο σηµείο και την απλή διπλωµα­τική χειραΨία να την εκλαµβάνουµε ως διολίσθηση από πάγιες αρχές και θέσεις, ως έναρξη ουσιαστικού διαλόγου, ακόµη και ως εκχώρηση κυ­ριαρχικών δικαιωµάτων!           Απόσπασµα από οµιλία του Γ. Κρανιδιώτη στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, 1997

Υποδειγματική απάντηση:

Το απόσπασµα που εξετάζουµε έχει αντληθεί από λόγο µε πολιτικό πε­ριεχόµενο. Πρόθεση του συντάκτη είναι να πείσει τους ακροατές για την ορθότητα της ακολουθούµενης πολιτικής. Για το σκοπό αυτό, χρησι­µοποιεί στην παράγραφο «βεβαιωτικές» εκφράσεις που εντοπίζονται στο απόσπασµα «Γνωρίζουµε ... επιχειρηµάτων µας».Με τις εκφράσεις αυτές, ο συντάκτης προβάλλει θετικές ιδιότητες, όπως η γνώση ("γνωρίζουµε ... δίκαια"), ο δυναµισµός ("προβάλλουµε σθενα­ρά"), η αυτοπεποίθηση ("δε φοβόµαστε" "έχουµε εµπιστοσύνη"). Επο­µένως, οι εκφράσεις αυτές λειτουργούν ως µέσα πειθούς στο πλαίσιο της επίκλησης στο ήθος του ποµπού.

                                                                                                                                 Γιάννα Σαμαρά